zaterdag 28 april 2012

Onderzoek Taal van Tilburg op Twitter

Merel Otten
Door honderd dagen, te beginnen op 1 mei, de tweets te doorzoeken waarin ‘Tilburg’ voorkomt, proberen we een duidelijk beeld te geven van wat ‘de Taal van Tilburg’ op Twitter is.

Hierbij maken we een onderscheid tussen accounts waarin de naam Tilburg voorkomt en berichten waarin deze stadsnaam voorkomt. De selectie vindt plaats op de soort boodschap die in de tweets te vinden is, welk woordgebruik er wordt toegepast (vooral gelet op formeel/informeel taalgebruik) en wat er wordt gezegd en bedoeld (dat zal vaak overeenkomen). Dit laatste aspect hangt sterk samen met de laatste vraag: wat is het imago van Tilburg dat in de tweets naar voren komt?

Hierbij zijn verschillende vragen belangrijk, waarvan er veel in de selectiecriteria die hierboven werden geschetst, besloten liggen. Een belangrijke vraag die er ook sterk mee samenhangt, is het taalgebruik van de mensen die over Tilburg twitteren. Gebeurt dit voornamelijk in het ABN, Tilburgs dialect, andere talen of mengvormen? En hangt dit samen met de mededeling die gedaan wordt of het effect dat men wil bereiken?
Aan alle tweets hangen we labels op. Deze labels zijn afkomstig van de hiervoor gestelde criteria en gaan dus onder meer in op het taalgebruik: hoeveel procent van de tweets is formeel en hoeveel informeel? Wordt er veel geretweet, worden er veel directe berichten gestuurd of ventileren twitteraars vooral hun eigen mening?

In deze honderd dagen zijn er waarschijnlijk een paar piekmomenten te zien (te denken aan: de kermis). De constante stroom tweets geven we op een tijdlijn weer, zodat ook deze piekmomenten duidelijk zichtbaar zijn.

Uiteindelijk komt er een onderzoeksverslag en een verkorte, gemakkelijk leesbare samenvatting. Na honderd dagen ontstaat zo een representatief en duidelijk beeld van hoe de stad Tilburg leeft op Twitter.

vrijdag 27 april 2012

Rolbrug, voor de liefhebbers van Tilburg(s)

Jack van Dongen

Acht seizoenen stond het op het repertoire van TTT Theaterproducties Tilburg. We speelden het door heel Brabant en zelfs in Drente en Zuid-Limburg, onze eigen bewerking van Rolbrug. En dat is toch wel bijzonder voor een eigentijds toneelstuk in het Tilburgs.

Nu stoppen we met deze aansprekende tragikomedie. Maar niet zomaar. TTT Theaterproducties maakt van de laatste voorstelling van ROLBRUG een feestelijke aanbieding. Elke Tilburger kan in de voorverkoop kaarten bestellen voor dit succesnummer voor de bodemprijs van € 5,00. Daarmee willen we alle liefhebbers van Tilburg, het Tilburgs en van theater laten delen in het plezier dat wij zelf aan het bewerken en spelen van dit prachtige stuk hebben beleefd.
Dus boek snel voor de dernière van ROLBRUG, zaterdag 12 mei 2012, in de theaterzaal van Kunstbalie, Ringbaan Oost 8 in Tilburg (aanvang 20.15 uur).
Stuur een mailtje naar kaartjes-ttt@ziggo.nl met daarin het aantal kaarten dat u wilt bestellen. Wij sturen u een bevestiging en de kaartjes liggen op de avond van de voorstelling klaar aan de kassa.
Ruim een uur zult u geboeid kijken naar die man en vrouw van middelbare leeftijd op zoek naar geluk. Schrijver Bouke Oldenhof (bekend van het Us Abe-spektakel in het stadion van Heerenveen) karakteriseert ze in zijn woord vooraf als volgt: Fons en Maartje zien er al dertig jaar uit als onbeschreven bladen van 18. Hun buiken zijn te dik, hun huiden te dor en te gerimpeld om nog te kunnen geloven dat zij ooit die fossiele jeugd zullen consumeren.
Of het ongelooflijke toch gebeurt? Kom kijken, en genieten. Tilburgser kan het niet.
Kijk ook op de website

dinsdag 24 april 2012

Aawe ouwdiejoo

Ed Schilders

Een van de projecten die dit jaar uitgevoerd worden in het kader van ‘Taal van Tilburg’ is de ontsluiting van ongeveer 14 uur audiomateriaal. Het gaat om interviews met dialectsprekers, opgenomen door leden van Heemkundekring Tilborgh aan het eind van de jaren ’70. De cassettebandjes worden gedigitaliseerd en vervolgens wordt de tekst getranscribeerd door leden van de Tilburgse Taol-klas. De transcripties en ook langere en korte geluidsfragmenten zullen on line komen op website CuBra.
Sfeerbeeld 1963

Audiomateriaal is zeldzaam als bron voor dialectonderzoek. Met de ontsluiting van deze bestanden wordt het mogelijk de Tilburgse tongval en het gebruik van dialect te bestuderen op het niveau van de sprekers. Bovendien betekent de ontsluiting een forse uitbreiding van het audiomateriaal. Voor zover bekend is op het internet tot nu toe slechts één Tilburgs audiobestand beschikbaar, een interview uit 1963 met een duur van 22 minuten. Dit interview is sinds te beluisteren.
Hierin vertellen een kostuumnaaister (geb. 1905), een maatschappelijk werkster (geb. 1917), en een huishoudster (geb. 1905) onder andere over de kleermakerij, werktijden en seizoenen, de redding van mijnwerkers, de Tilburgse Kermis, vakantie, de levensstandaard, bloemen en de tuin.
Op Cubra is ook een link te vinden naar de bron, de ‘Sounbites’-pagina’s van het Meertens Instituut en daar vindt de liefhebber nog meer dialect-audiobestanden, onder andere uit Loon op Zand, Hilvarenbeek, en Moergestel.

donderdag 12 april 2012

Timmietex: ‘Ik ben een kruikenzeiker, kèndem?’

Vandaag was de Tilburgse Tim van Dongen bij me op het archief. Hoewel hij gewoon ene ‘rasechte Tilburger’ is, kon ik hem soms niet helemaal verstaan. Jongerentaal, raptaal, ik hoorde woorden die ik nog nooit had gehoord. Toch vond ik hem als èchte Kruikenzeiker, via YouTube, met ‘Kruikenzeikers ft. De Gelogeerde Aap & Meneer C’.

Luister eens naar de tekst zou ik zeggen en je bent getuige van een echte Tilbotaal. Het kan zijn dat ik het hier en daar niet goed heb verstaan of interpreteer. Uit deze tekst blijkt wel dat de jongeren hart hebben voor de stad. Ze voelen zich er thuis en blijken op de hoogte van onze lokale geschiedenis. De taal van Tilburg wordt hier echter niet gesproken maar gerapt.

Voor echte Tilboos, Korvel, Broekhoven, Reeshof, Tillie Noord, Tillie Oord, Willem II: ‘Hier kom ik tot rust, ik adem vrij’. In de stad maar saai, ‘hoe isset ermeej?’, gewoon om plezier om te maken, ginne pòllenèèse hier we doen et zuutjes aon, Oude Dijk, shit, wat ze waard zijn, op de bodem van de Piushaven, Ik ben en kruikenzeiker gèère, van elke Tilburger, schrobbelèèr, en flesje bier, et centrum is klein, industriestad, we doen nie uit de hoogte, zo leerde ik soufflé kennen, voor echte Tilboos, Jeruzalem, stadje Tillie Noord, kleine straat, tien wiettakken, razzia na razzia, tis dagelijkse kost hier, fokking kermis, fokking efteling, elf van de twaalf maanden zijn we sjaggerijnig, ik ben een kruikezeiker, kèndem?


Timmietex gaat een nieuwe rap maken in opdracht van Stadsmuseum Tilburg. Eens kijken waar hij dan mee komt. Centraal staat de taal van Tilburg.

woensdag 11 april 2012

Fotowedstrijd ´Taal van Tilburg´

Paul Spapens

Foto: Henk van Hooijdonk
De Tilburgse Foto Akkedeemie, een initiatief van de Stichting Tilburgse Taol, het Stadsmuseum Tilburg en fotobureau Pix4Profs organiseren een fotowedstrijd met als titel ‘Taal van Tilburg’. Als onderdeel van deze wedstrijd kan worden deelgenomen aan een Tilburgse fotocursus onder leiding van beroepsfotograaf Jan Stads. Ook deze cursus wordt gegeven onder auspiciën van de Stichting Tilburgse Taol.

De fotowedstrijd maakt deel uit van een groot project van het Stadsmuseum. Dit hele jaar wordt door een groot aantal organisaties op uiteenlopende manieren aandacht besteed aan de grote rijkdom van de ‘Taal van Tilburg’. Zoals het digitaliseren van cassettebandjes met gesprekken in het Tilburgs dialect, een wetenschappelijk onderzoek naar de manier waarop de eerste Turkse gastarbeiders in Tilburg Nederlands leerden en iets heel speciaals, de Tilburgse dieventaal.

Als je in Tilburg om je heen kijkt zie je overal talrijke uitingen van de hedendaagse taal van de zesde stad van het land. Dat kan bijvoorbeeld Arabisch zijn op de winkelruit van een islamslagerij, graffiti, reclames of oude opschriften zoals tegen de gevel van het vroegere café Souvenir des Montagnards aan het Korvelplein. Zo zijn er zeer veel opschriften die zich laten ‘lezen’ als een boek over hedendaags Tilburg. En het Tilburg van 2012 is een interculturele stad waarin nog volop dialect wordt gesproken, een thema waar de Stichting Tilburgse Taol zich al twintig jaar bezighoudt.

Voor de fotowedstrijd worden de Tilburgers opgeroepen alles wat geschreven is langs de openbare weg te fotograferen. Dure camera’s zijn hiervoor niet nodig; iedereen kan meedoen. In november wordt met deze foto’s een tentoonstelling ingericht. Het kiezen van winnaars gaat gebeuren door een jury onder leiding van fotograaf Jan Stads, die onlangs nog een boek over lepra in Suriname publiceerde. Deelnemende foto’s kunnen worden verstuurd via WeTransfer of per email naar
stads@home.nl.

Deze wedstrijd is een activiteit van de Tilburgse Foto Akkedeemie, een van de opleidingen die de Stichting Tilburgse Taol organiseert. Andere cursussen zijn onder meer de Brabantse Tonpraot Akkedeemie en de taallessen van Petra Robben. De fotocursus wordt al een paar jaar met succes gegeven door Jan Stads van fotobureau Px4Profs. Er is nu gekozen voor een combinatie van het leren van het gebruik van de fotocamera in de Tilburgse omgeving en tegelijk deelname aan de fotocursus. De fotocursus (aanvang 23 april) wordt steeds gegeven aan de hand van een thema. Dit keer is het thema ‘Taal van Tilburg’. Deelname aan de fotocursus kost 200 euro. Opgeven bij Ruud van Doorn van de Stichting Tilburgse Taol via
rvdoorn@ozet.nl of 06-50601127.


dinsdag 10 april 2012

Stadsmuseum daagt jongeren uit: Huh? Wat staat daar?

Museum De Pont publiceerde deze week Huh? Het eigenwijze kunsttijdschrift voor jongeren Volume 2.0. Het betreft een prachtig vormgegeven blad over onder andere titels van kunstwerken die nergens op slaan, Chinese karakters en Titels toen & nuJust name it! Titels in beeld is dan ook de ondertitel van het jongerenblad. Aangezien het Stadsmuseum leerlingen wil stimuleren om de Taal van Tilburg te onderzoeken, ontbreekt ook deze niet met een pagina.

Huh? Wat staat hier?
Titels en namen bevinden zich niet alleen in een museum, maar ook op straat. Wie naar De Pont loopt via het Wilhelminapark, heeft zich vast wel eens afgevraagd wat er op de rand van het park geschreven staat. Ogenschijnlijk zijn het losse letters, maar zou je ze één voor één bekijken, dan blijkt dat je een gedicht leest van een voormalig literair BN-er. Aan de jongeren van Tilburg de vraag: ´Huh? wat staat hier?´

Collage
Op de site van CUBRA (Cultureel Brabant) vond Stadsmuseum Tilburg een collage die Han van Meegeren maakte van het gedicht. Letter voor letter werd door hem gefotografeerd en vervolgens in een collage gevat. Hij publiceerde op CUBRA de volgende tekst: Rond het Wilhelminapark in Tilburg heeft men in de het trottoir rond het park een gedicht [...] aangebracht. De letters liggen op ongeveer een meter afstand van elkaar. Het kost wat rondjes langs het park om exact te snappen wat er staat. De ruim tweehonderd foto's die ik er van gemaakt heb zijn verwerkt in [een] collage. Mijn schoenen zijn zichtbaar om de proporties enigszins te laten overkomen. Onderaan het gedicht [...] heb ik een foto op normale grootte geplaatst om een duidelijk beeld te krijgen van de omvang. Kunt u de collage niet lezen, niet getreurd. Ga naar Tilburg en wandel uw rondjes langs het park. Goed voor de gezondheid en uw kennis van de Nederlandse poëzie.

In dit citaat noemen we expres geen naam en titel van de dichter en zijn werk. Het is namelijk de uitdaging aan de jongeren van de stad. Naast de collage op de linkerpagina geeft Stadsmuseum op de rechterbladzijde een hint: alle letters samen vormen de oplossing voor de titel, de auteur en de datum. De opdracht luidt: `Onderzoek de Taal van Tilburg`. De zoektocht kan zowel klassikaal als individueel worden gedaan. Stadsmuseum stelt hiervoor maximaal 100 gratis exemplaren beschikbaar. Leerlingen of docenten van middelbare scholen kunnen een mail sturen om deze in hun bezit te krijgen.

donderdag 5 april 2012

Draaiend huis en zwarte madonna´s, ´nieuwe´ taal van Tilburg

Stadsmuseum onderzoekt de Taal van Tilburg. Om te voorkomen dat we 'blijven hangen' in het dialect, is het de bedoeling dat er in deze blog een verzameling woorden / begrippen gaat ontstaan, die typisch is voor Tilburg. We stellen de voorwaarde dat de woorden moeten dateren van na de jaren zeventig. We geven enkele voorbeelden: Nul Dertien, Festival Mundial, Festival van het Levenslied...vul maar aan!

Onze oproep plaatsten we op Twitter, Facebook en in Stadsnieuws en al snel kregen we reacties via Facebook
Christan van de Wouw Pumps noemden wij coksen. (naar de schoenenwinkel)
Conrad van der Bijl De Talk, Ad Latjes, de candy sexshop Koestraat, de heyhoefcompetitie, voetbalcomplex rondom een kroeg/disco
Hans Hessels Terugspoelen, alweer gesloopt "magere josje", zwarte doos, muzentuin, sjwarmaboer...kampsjaak (type auto van kampbewoner), valencia (van de ijsspecialist). vijfsprong (5-sprong bij Spaarbank), jantje rood/bruin (aanduiding voor saus broodje...), tricolores (Willem II-spelers in driekleur), duikplank (kunstwerk viaduct NS-plein), kroepoekdak (stationsdak), blues-/soulpik (aanduiding muziek-/uitgaansvoorkeur jaren 70), huttonia (oude "hut" Henk Kuiper)
Luud de Brouwer: 'Als we vroeger naar de Spoel gingen, dan gingen we 'spoelen' en in friettent De Hap gingen we 'happen'.

en via Twitter
@Casperdenakker FestivalVanHetLevenslied, Reeshof, T-kwadraat, Spoorzone, CityRing, SocialSofa
@Estherschrijft: 'De twee dodskieste (woontorens bij het Cenakel)
@Jojanneke68: Intermezzo. Bij mooi weer lopem ze daar de deur plat!Het woord 'gruyteren' is 100% Tilburgs, toch? Maar is niet meer taal-van-nu... Mag van mij wel weer terug in de taal van Tilburg. gehoord op @omroepbrabant het woord hemelzaad wordt gebruikt voor bladluis (vooral in Tilburg en Hilvarenbeek?)Nog een woord de Vogelkooitjes
@Rob_Moonen draaiend huis, zwarte madonna's, midi-affaire, moderne industriestad, Cees de Sloper, de spoel, wagnerbende
@Sander_vberkel BetKolen, Tkwadraat en MustSee bij Pathe
T.R.O.T.S. @W0rld_citizen FF de #taalvantilburg een handje helpen: Jax (- Jeks), stopwoord veelal gebruikt door jongeren in straattaal. De Interpolistuin, Westpoint, Haantje of De Haan (tankstation), The Grass, Allee Daklozenkrant

Nieuwe woorden zijn nog steeds van harte welkom! Stuur ze per mail naar Stadsmuseum of stuur een Tweet naar @Erfgoededucatie of post het op account Petra Robben in Facebook. Mochten er creatieve geesten zijn in de stad die hierdoor geïnspireerd raken, ook dat horen we graag. In november organiseert Stadsmuseum een Taal-van-Tilburgdag in de Bibliotheek op het Koningsplein.