vrijdag 14 december 2012

Eindstand aanvullingen Woordenboek Tilburgse Taal



 

3358 aanvullingen. Dat blijkt de eindstand te zijn van het aantal Tilburgse teksten waarmee het on line ‘Woordenboek van de Tilburgse Taal’ (WTT) het afgelopen halfjaar is uitgebreid.

 


Ed Schilders presenteert het digitale `Woordenboek van de Tilburgse Taal`
op CuBra tijdens de Taal van Tilburgdag op 16 nov. 2012.
Foto: Breedveld

De aanvullingen werden mogelijk gemaakt door Stadsmuseum Tilburg in het kader van het project ‘Taal vanTilburg’. Het reeds bestaande woordenboek – gebaseerd op de zeer omvangrijke verzameling dialectwoorden van Wil Sterenborg – kon daardoor uitgebreid worden met de meer dan drieduizend citaten uit het werk van Tilburgse auteurs. Het WTT is daardoor het eerste woordenboek van een Nederlands stadsdialect geworden waarin het dialect ook in geschreven vorm geboekstaafd is. Tilburg blijkt op dat gebied een opmerkelijk rijke traditie te hebben met geschreven teksten tussen 1870 en 2012. De aanvullingen betreffen  citaten uit verhalen, gedichten, columns, feuilletons, liedteksten, en heemkundeartikelen. Voor de aanvullingen werd geput uit het werk van 21 schrijvers. Van  tegenwoordig vrijwel onbekende  auteurs als Naarus, Jan Jaansen, Gieleke, Kis-ke, en Lowie van Dorrus Misters, tot  schrijvers die nog steeds  in het stadsdialect publiceren: Piet van Beers, Henriëtte Vunderink, Elie van Schilt, Jos Naaijkens, en Tillie B.  Tijdens het onderzoek is ook een aantal woorden aan het licht gekomen dat tot nu toe niet bekend was in de Tilburgse woordenboeken. Juffersnuutjes bijvoorbeeld, een kleine, gele, zoete appel; kalido (hoofd); stichtendonker (stikdonker); natteneerke (net heertje); kremieleke (kruimeltje); en ponnie in de betekenis van dienstmeid.

woensdag 21 november 2012

'Taal van Tilburg Dag' blijkt theater succes



Heerlijke middag met speeches en hilarische acts in de bieb

De slotmanifestatie Taal van Tilburg Dag op 16 november was snel uitverkocht. Het bleek een middag vol verleidingen. Met een tiental sprekers die binnen het kwartier hun talige punt maakten. Wederom het bewijs dat Taal echt niet saai is. Frank van Pamelen praatte en rapte de middag super vlot aan elkaar. Met optredens van een beroepsproleet, rapper, performer, stadsdichter, het Stadsmuseum, oud journalisten en professoren werden alle onderdelen van de Taal van Tilburg belicht. Hilariteit en diepgang wisselden elkaar af.



Het publiek rapte mee met Timmietex, trachtte antwoorden te geven op moeilijke Tilburgse Taal Kwiz vragen van Ferry van der Zaande, knikte instemmend terwijl Jace van de Ven het Tilburgs ABC presenteerde, lachte hartelijk om Brabo Neger, imiteerde Paul Spapens en de oude boeventaal en luisterde aandachtig naar de wetenschappelijke inzichten van de professoren Jos Swanenberg en Arnoud-Jan Bijsterveld.
De uitleg van Petra Robben van het Stadsmuseum maakte nog eens duidelijk hoe veelzijdig de Taal van Tilburg blijkt te zijn. Interessant was ook de presentatie van de CUBRA site door Ed Schilders en het afsluitende 'Taal van Tilburg gedicht' door stadsdichter Esther Porcelijn. Een ware performance. Een bijzondere samenstelling van Tilburgse Taal Iconen.

Stadsmuseum Tilburg heeft misschien een trend gezet die een mooie spin off kan genieten. Esther Porcelijn gaat literaire avonden organiseren in De NWE vorst en 013. Weer iets moois voor een breed publiek. Op onderstaande foto de hele line up, met uitzondering van TimmieTex die al richting Antwerpen voor een nieuw optreden was.





 Meer informatie over het project zie www.taalvantilburg.blogspot.com

dinsdag 20 november 2012

Tilburgs ABC - Van Aajkes tòt Zaandkèùl


Te koop bij



Livius, Nieuwlandstraat, Tilburg
Selexyz Gianotten, Emmapassage, Tilburg
Het Nieuwe Centrum, Westermarkt, Tilburg
Boekhandel Buitelaar, De Hovel, Goirle

Op vrijdag 16 november, tijdens de Dag van de Taal van Tilburg in de Openbare Bibliotheek, verscheen Van Aajkes tòt Zaandkèùl, een Tilburgs ABC-boek, geschreven door Ed Schilders.  Het is gebaseerd op het dialectgedicht Tilburgs ABC, in 1999 geschreven door Jace van de Ven.



Ed Schilders neemt de 26 trefwoorden van dit gedicht als uitgangspunt voor evenveel hoofdstukken, waarin hij taalkunde, de volksculturele geschiedenis, en geschreven dialectteksten aan bod laat komen. Uiteraard blijft het niet bij die 26 woorden. Steeds weer blijkt er aanleiding te zijn om onvermoede zijpaden in te slaan, zoals:
- Gezocht: een kip die halve Aajer kan leggen
- De oudste Bissem van Tilburg teruggevonden in een Höske
- Op zoek naar de enige echte Sesies
- Jèùn: de heilige die eerst een ui en toen een zot werd
- Tilburgs kampioenschap Blaosvèèchte in 1909
- Kwaansele in de Middeleeuwen
- Het verschil tussen een Vuile bruid en een Vuile Bruit
- Is Sinterklaas een liefhebber van Peestamp?
- Waarom O-benen Vèèrekesvangers heten
- Waarom een vèèrekesvanger Meej ’nen bril lopt
- Een graf aan de oevers van De Laaj
- Het verschil tussen Frutblaos en Prutblaos
- De drie K’s van Tilburg: Ksèè Kaaj Kepòt
- Het raadsel van het Tènnebruukske
- Vraag: noem een dier dat begint met N – Antwoord: Neezel

Foto: Breedveld / JACE van de Ven overhandigt
het eerste exemplaar aan Petra Robben
Van Aajkes tòt Zaandkèùl is ook het eerste boek over het Tilburgs dialect waarin de uitzonderlijk rijke geschiedenis van het geschreven Tilburgs recht wordt gedaan in de vorm van citaten uit het werk van dichters, columnisten, en heemkundigen als Pierre van Beek, Lowie van Dorrus Misters, Lechim, Naarus, A.J.A.C. van Delft, Cees Robben, Lodewijk van den Bredevoort, Piet van Beers, en tientallen anderen.

Het boek telt 132 pagina’s, is volledig in kleur geïllustreerd, en bevat een index van de circa 400 Tilburgse woorden en uitdrukkingen die aan bod komen. Van Aaj tot Zwartmoor.

Taal van Tilburg Dag in de media

De Taal van Tilburg Dag op 16 november was een groot succes. De zaal in de Bibliotheek Tilburg Centrum zat afgeladen vol. Het programma liep als een trein met een grote afwisseling aan onderwerpen en sprekers. Brabants Dagblad publiceerde een mooi artikel op de dag erna en Jan Loonen maakte een videoverslag. De Lokale Omroep Tilburg filmde het programma en Wilfried Scholtes / Breedveld maakte een serie foto´s.

Brabants Dagblad 17 november 2012
Filmpje van Lokale Omroep Tilburg

Videoverslag van Jan Loonen

zondag 18 november 2012

Esther Porcelijn / Taal van Tilburg

Bron: Stadsdichtertilburg.nl

Speciaal voor de Taal van Tilburgdag maakte stadsdichter Esther Porcelijn het volgende gedicht:


Iemand ‘liket’ een filmpje op internet.
Hamasleider  als een natte dweil uit een auto gesleept.
Ik trek mijn pèkske aan voor de carnaval, het is een bananenpèkske.
Voor als de natte-dweilen-look uit het terrorfilmpje niet meer van nu is.
Je moet wat als je op sjantenelle gaat.
Natte dweilen doen het niet goed bij de ‘gasten’.

Dropshotje over mijn harige tanden en slagroom uit mijn navel.
Met de cárnaval een dansje wagen.
Er staat een man naar mij te loeren
Bert heet hij, Bert knikt en lacht ruim,
Bert is ’n goei mèns.
Pinteman vatten bij de schuimhorens.
Zuipen is voor vrouwen met baarden.

In de wereld gaat alles sneller
Mensen slepen elkaars lichamen voort
Facebook checken op de smartphone
Fucking random epic awesome as fuck
Third generation techno-memes ,epic fail.
Liked it, no just, you know, its like you troll.
I will troll the fuck out of you just,you know,
Posting some articles about stuff and shit.
Thinking it says something about my… you know...
Personality. My me, me me.

Oorlogen waaien verder,
Maar godnondedju wa is d’r veul gezèver.
En zodra ik die zachte klanken hoor
Weet ik dat de mensen meewaaien.
Een woord als: ‘leutig’ maakt alles licht,
Van goudgele pintjes en boterbloemvrouwen
Vrede zij met u. Aflaat betalen,
Van geschoren schaapjes en eikenhout.
“Sterfte? Da’s toch gewoon?
Iedereen zal d’r aan moeten geloven
Què dè betrèf.”

Warmte als oude enveloppen,
Naast kille lange I- en L- en K-vormige gebouwen
De È, ò, eu, ao, à.
Die klanken zouden versmelten tot grote
zandstenen rondbogige gotische vroeger gebouwen.
Waar witte vrouwen in lange jurken rond je dansen.
Kom dan bij mij dansen! Dans met mij!

Buiten is het koud, buiten de tong, op de tanden.
De T, je loopt tegen die harde plastic: “T” Keihard.
Dat is p’cies zo’n ding waar je niet omheen kan
Zo hèdde ge da wel met meer dingskes
Dat valt dan vies tegen ja,  maar zo gaat het.
P’cies zôn dingske.
Net als de muziek van carnaval.
Hard en draaierig.
D’r is wel iemand die je opvangt,
met een glijbaan van de: ` (‘accent grave’).
Een zachte landing.
Dà ’s altij’.

 Beter togen wij ons naar ’t café.
Beter gaan we samen, tegen de kou
In ons pèkske.
Dan lachen we wat,
Knikken we wat,
Begin ik weer over Hamas.
Zeg jij iets als: “Gôh, ja.”
En dan zeg ik: “inderdaad, erg hè?”
Dan zeg jij: “Ja, best, kei erg”
En ik: “mwa, ik begrijp het niet”
En jij: “niet alles is te begrijpen, dènk’.”
Dan rommel ik in de nootjes
En terwijl jij toekijkt
Vinden we daar onze subtekst.

 
   - Esther Porcelijn, 2012

vrijdag 16 november 2012

Taal van Tilburgdag

Vandaag is het zover! Het project ´Taal van Tilburg´ ronden we af met een middag rondom de taal, de taol en de relatie tot Tilburg. De zaal in de bibliotheek aan het Koningsplein is uitverkocht: er komen 120 mensen naar deze bijzondere bijeenkomst.

Bijzonder is wellicht de aanwezigheid van Wil Sterenborg, de grondlegger van de Tilburgse spelling in 7.500 woordkaartjes en waarmee dit project van Stadsmuseum Tilburg allemaal begonnen is.

Het programma lees je op bijgevoegde afbeelding. Graag zien we onze gasten vanmiddag bij de Taal van Tilburgdag!

donderdag 15 november 2012

Maawmuur als immaterieel erfgoed van Tilburg?

Ad Roefs en Miranda Poel bij de rode brievenbussen
Ad Roefs met een geprinte (!) Maawmuur
Wat vindt u ervan? In hoeverre kan de Tilburgse Maawmuur als een vorm van immaterieel erfgoed worden beschouwd? De Tilburgse Maawmuur refereert immers aan een eeuwenoude voorganger, de Klaagmuur in Jeruzalem, en heeft een tweeledige functie. Zo kan het maawe als symbool van het lijden worden gezien en de reacties daarop als de belofte van herstel!

Volgens kunstenaar Miranda Poel zijn er twee zaken opvallend aan Tilburg: dat er zoveel gemaawd wordt enerzijds en dat de aan de kaak gestelde zaken veelal een concreet vervolg krijgen in een poging tot een antwoord/oplossing anderzijds. Ook de de plek van de Maawmuur is er een van betekenis: de muur bevindt zich in de driehoek van het stadskantoor, in het bijzonder de raadszaal, de rechtbank en de Heikese kerk.

De Maawmuur is opgebouwd uit stalen letters, gesitueerd aan de Cityring ter hoogte van het Willemsplein. De letters zullen in de loop van de tijd begroeid raken met klimop. Miranda Poel koos bewust voor deze tegenstelling in ‘hard’ en ‘zacht’. Zo zijn de grote, zware, stalen letters symbool voor de 'harde klacht' c.q. kritiek en de eromheen krullende wingerd verbeeldt de groei en ontwikkeling die uit klachten/kritiek voort kan komen. Maawe staat echter ook voor het feit dat niet iedere klacht gegrond is en meer dan eens wordt geuit zonder enig onderzoek of navraag naar drijfveer of motivatie achter hetgeen waarover geklaagd wordt. Naast dat kritiek de basis kan zijn voor ontwikkeling en groei kan zij evengoed de oorzaak zijn van het in de kiem smoren van goede initiatieven. De wingerd die met de seizoenen van kleur verschiet en zijn blad verliest is metafoor voor deze grilligheid en dynamiek.

De tekst van de muur is: ‘Wie geen fouten maakt, maakt meestal niets’. Deze wil 'de maawers' wijzen op het feit dat er wel erg veel en snel gemaawd wordt en een hart onder de riem steken van de mensen die zich te snel door kritiek of klachten laten ontmoedigen. Naast dat de muur volop ruimte tot maawe biedt, roept hij op tot meer verdraagzaamheid en spoort hij aan om toch vooral je ding te doen, te zeggen en te vinden. Klagen mag, ten behoeve van de kwaliteitsbewaking, maar fouten maken mag ook, ter wille van de vooruitgang. Geen vooruitgang zonder fouten.

De Maawmuur is een kunstwerk dat Miranda Poel maakte in samenwerking met Ad Roefs in opdracht van KORT. De klachten die in de muur terecht komen worden door Miranda zelf opgehaald en verwerkt. Een aantal komt op de site terecht die de kunstenaar speciaal voor de Maawmuur liet ontwerpen. De klachtenbussen in de Maawmuur zijn geen officiële postbussen voor de gemeente maar via de site kan en zal de gemeente zeker kennis nemen van de inhoud.



dinsdag 13 november 2012

Braboneger bij de tentoonstelling

Steven Brunswijk, alias de Braboneger, treedt op tijdens de Taal van Tilburg-dag op 16 november. In de Bibliotheek, met de tentoonstelling op de achtergrond, maakte hij dit enthousiaste promofilmpje!

woensdag 7 november 2012

Mondelinge overlevering: `t pestorke z`n bruukske

Dat de taal van Tilburg onder andere gebaseerd is op mondelinge overlevering, bewijst deze bijdrage van Sjef Verhoeven. Zo geeft hij aan dat het verhaal van de pastoor en zijn broek al verschillende generaties meegaat en op diverse locaties in Brabant wordt verteld: 

1. Met lacunes Jet Lafèbre (Tilburg, 1912) (haar als kind verteld door Jet Scheepkens uit Eindhoven)
2. Tekst door de moeder van Leni de Bruyn (Tilburg)
3. Tekst gevonden door Cor Swanenberg op Mariaoord
4. Een fragment door J. Verhagen (1941) Schijndel
5. Tekst aan Brabants Buukske gezonden door Nettie Tonissen

We zullen 'es een bekske thee gon zette. Doe wa waoter op de moor
en dan za'k oe swèls vertelle van 'nen heelen auwen pestoor.
Dieën pestoor die wonde-n-in Pruise, of nee, in Limburg, geleuf ik host.
Och nee, och nee, 't was in Braobant. Dieën pestoor ha slèècht z'ne kost.

Hij was èrem, bitter èrem, mar hij gaaf ok alles weg
on de èrme van z'n perochie. Jè, 't is waor al wa'k oe zeg!
Vur z'n evenaoste zô-t-ie loope dur't grotste vuur.
IJvrig zaat ie in den biechtstoel 's aoves soms tot ellef uur.

Op 'nen zaoterdag-'n-aovond kwaam ie hil laot uit de kèrk.
"Mieke", zee-t-ie tot z'n dienstmèid, “'k heb vur jouw nog 'n bietje wèrk."
"Och pestoor, lo'me toch te bed gaon, 't is al zo verschrikkelijk laot.
Midden in de naacht nog wèrke? Nee, pestoor, da's nou ginne praot!"

Wie wil weten hoe het verhaal van de pastoor en zijn broek en zijn dienstmeid verder gaat, leest door op de website CuBra

Leesplènkske, nu ook in het Gôols

Op zaterdag 24 november is in Goirle het Gôols Leesplènkske ten doop gehouden, tijdens een Gôols Kefeej. Nee, geen Taal van Tilburg, maar toch wel heel erg mooi om te vermelden! Brabants Dagblad publiceerde erover op dinsdag 27 november2012.

Enkele bijzondere woorden uit het Gôols zijn ballefrutter, brôbôliekan, nissels en gummiegallege.
 
Bron: Brabants Dagblad 27 november 2012

maandag 5 november 2012

Is het erg? Bende gek!

Op donderdag 1 november besteedde Brabants Dagblad uitgebreid aandacht aan het project Taal van Tilburg. Henri van der Steen interviewde Petra Robben, die het project al vanaf begin 2012 begeleidt. Het Tilburgs verandert. Woorden die vroeger veel gesproken werden in Tilburg, hoor je bijna niet meer. De vraag komt dan op of dat erg is. Is het jammer dat het geknauw verdwijnt? Petra geeft haar visie.

zondag 4 november 2012

Nieuwe generaties



Bij de expo 'Taal van Tilburg' die sinds deze week te zien is in de bibliotheek aan het Koningsplein, staan twee jonge meiden bij het videoscherm. 'Leuk!', zo wijzen ze naar Timmietex en Steven Brunswijk.
 
Het zijn filmpjes van de ‘rasechte Tilburger’ Tim van Dongen onder de naam ‘Timmietex’. Al eerder wijdden we hier een blogpost aan onder de kop: 'Timmietex: Ik ben een kruikenzeiker, kèndem?' en 'Wat is jullie taal?' Nog niet besproken in dit blog maar toch ook ‘enen èchte kruikezeiker’ kan Surinamer Steven Brunswijk worden genoemd die opgroeide in Tilburg-Noord en later in Oud-Noord. Brunswijk werkt als portier in de Tilburgse binnenstad en treedt sinds kort naar buiten als cabaretier.
 
Brunswijk hanteert een eigen jargon, afwisselend dialect en ABN, als hij ´die tori vertelt over een blufmarokkaan´ die de tent binnen wil waar de Braboneger portier is. Landelijk maar ook lokaal anticipeert de Braboneger aldus op de hedendaagse maatschappij. Zo sluit hij zich aan bij de Tilburgse carnavalstraditie door het schrijven van een hit: ‘Gewoon betale’. ‘Hedde gij ’t moeilijk? Witte wa? Wa, nou crisis? Uit die WW! Nie mauwe, werke me die klauwe.’
 
In de expositie ´Taal van Tilburg´ zijn deze filmpjes opgenomen om te laten zien dat de taal overgenomen / meegedragen wordt door de ´nieuwere´ generaties: jongeren die geboren en getogen in Tilburg zijn en waarvan de ouders al dan niet autochtone inwoners zijn. De taal van Tilburg is niet langer dialect of ABN: het is een mengelmoes van een vernieuwde, veranderde taal.

vrijdag 2 november 2012

Taal van Tilburg Tentoonstelling en Dag



De maand november staat de Tilburgse taal centraal in de bibliotheek aan het Koningsplein. De hele maand is er een gevoelige tentoonstelling over het Tilburgs: verrassend, grappig, verbijsterend, herkenbaar en leerzaam. Op 16 november is er een middag vol verleidingen. Met een tiental sprekers die binnen het kwartier hun talige punt moeten maken. Helaas zijn er geen kaarten meer te verkrijgen voor deze dag.

Stadsmuseum & taalcrack
Dat taal ‘egnie’ saai is, bewijst het project ‘Taal van Tilburg’. Het Stadsmuseum deed er in 2012 luchtig onderzoek naar, samen met een waaier aan (vaak serieuze) partners. Op de slotmanifestatie ‘Taal van Tilburg Dag’ laat een aantal van zich horen. Zoals de professoren Jos Swanenberg en Arnoud-Jan Bijsterveld en de schrijvers Jace van de Ven, Ed Schilders en Paul Spapens. Ook gevarieerd zijn de intermezzo’s van andere taaltalenten: Esther Porcelijn, Frank van Pamelen, Ferry van de Zaande, de Braboneger en rapper Timmietex. Uiteraard gaat het Stadsmuseum - bij monde van dialectcrack Petra Robben - in op het hoe en wat van het project.

Zien, horen & beleven
Aanleiding voor ‘Taal van Tilburg’ waren de dialectkaartjes die het Stadsmuseum kreeg van taalkenner Wil Sterenborg. Doel was een brug te slaan tussen vroeger tijden en vandaag de dag. Activiteiten waren er veel: van een tekstorgel tot stadswandelingen, van woordkaartjes tot serieus onderzoek. En de resultaten? Die mogen er zijn. Er zal op 16 november volop over gesproken worden. Bovendien is er de tentoonstelling. De hele maand november te zien, te horen en te beleven in de bibliotheek op het Koningsplein. Laat u bijpraten over de Tilburgse jongerentaal anno 2012, geniet van oude interviewfragmenten, schrik van graffititeksten, lach om de bedenksels van Tilburgse grapjassen.



woensdag 10 oktober 2012

‘K vuul dek moet goan schèène!

Kurt van Kasteren schreef Stadsmuseum Tilburg de volgende mail:

Toen ik las dat het Stadsmuseum een project deed over de Tilburgse Taal was ik meteen enthousiast.
Ik zou vast en zeker twee hoogtepunten gaan beleven:
1.  Cees Robben en zijn prenten van de week
2.  Een optreden van de WindH

Mijn kinderen kennen alleen het Tilburgs van ons ´leesplèngske ´en vragen met enige regelmaat wat ook al weer een ‘Paoskiep’ is. Ik zou hen kennis laten maken met de cultus rondom de prenten van de week. En beter nog, life zouden zij kunnen genieten van de muziek die hun moeder, inmiddels mijn ex, tot wanhoop drijft. Echter wie schetst mijn teleurstelling dat ik slechts een tekst mag schrijven op deze blog. Geen “Kèèke of ie kèkt, en assie kèkt nie kèèke”, en al helemaal geen “ ‘k vuul dek moet goan schèène.  Maar ik vuulde dus wel dek moes goan schèène.  ***************

Het is behelpen maar is zal mijn best doen om toch iets goed te maken aan deze omissie. Vroeger las ik op donderdagochtend als allereerste de Prent van de Week in het Nieuwsblad van het Zuiden. Vervolgens moest ik regelmatig mijn ouders om een vertaling vragen. Zij waren net als ik geboren en getogen Tilburgers, maar ik werd ABN opgevoed. Gelukkig konden zij vrijwel altijd de vertaling geven en indien nodig de clou uitleggen. Het was met afstand de leukste ochtend van de week en de enige waarop ik moeiteloos mijn bed uit kon komen.
Inmiddels woon ik al 25 jaar boven de rivieren en kan ik mijn zachte G en rollende R alleen opfrissen tijdens familiebezoeken waarvoor ik mijn neven en nichten erg dankbaar ben. Mijn dochter van twaalf heeft wel eens moeite om de slaap te vatten. Ik lees haar dan een paar bladzijden voor uit een prentenboek van Cees. Deel 1 t/m 6 behoren inmiddels tot de nalatenschap van mijn ouders. Ik kan niet alles vertalen dus hulp was erg welkom geweest.

Erg verrast was ik toen ik tijdens een personeelsfeest in Breda getrakteerd werd op een optreden van “De WindH”.  De WindH was in 2010 het beste koor van Nederland en wat mij betreft zijn ze dat met afstand nog steeds. De WindH is een polyfoon koor dat ik als leek zou willen beschrijven als een koor waarvan de leden prachtig, meerstemmig, met klassiek geschoolde stemmen, geweldige maar onzinnige teksten zingen. Een enkele is gezongen in prachtig onvervalst ‘vèèrukus’ plat Tilburgs. ‘K vuul dek moet goan schèène.  Met teksten als  ‘k zet oe in de zèèk, schèèle bats, k zèè ut zat meej jouw gekwats’.  Helaas is het geen onderdeel van de tentoonstelling en zijn ze ook niet aanwezig tijdens de opening. Maar kopieer de onderstaande url naar je smartphone en speel hem af (over je oortjes natuurlijk) en geniet van onvervalst prachtig gezongen Tilburgs dialect.

Of beter nog laten we met zijn allen een flashmob organiseren om het Tilburgs te promoten. Ik stel voor dat we gelijktijdig waar we ook zijn op 16 november om 13:30 voor de bibliotheek  de volgende link af te spelen. http://www.youtube.com/watch?v=uSIL1K7bQvo&feature=related
Ik zal dan niet in Tilburg zijn want ik heb dan mijn kinderen net weer richting school gestuurd, maar ik doe mee zij het in Gouda. En ik ga het resultaat zeker zien op Youtube

Nu hoop ik maar dat er wel aandacht wordt besteed aan het zeer gezonde Tilburgs gerecht:  Sloojj meejj aaajj meejj juin.  Voor de niet Tilburgers: sla met ei met ui.

Veel plezier met deze prachtige taal

Met vriendelijke groet
Kurt van Kasteren

maandag 1 oktober 2012

Vur tweej kwartjes vlug bè den braandweer


Weer een uitgewerkt interview door Jane Peijen-Laureijs over twee kwartjes bonus om zo snel mogelijk bij de brandweer te zijn. ... En schôon stòltje van sociolinguïstiek ;-)

De brandweer … èn die brachte tweej kwartjes de stuk op.
Dè was allêen mar te doen òm zo snèl moogelek, zogaaw dè gebèld wòrre, zo snel
moogelek op …e… bij de brandweer, bij de brandweerkazèèrne te zèèn hè. Èn et gebeurde wèlles dèmme om drie uur  in êene keer van die … de bèl heurde èn dètter …e… èn dètter gevochte wòrt aon de lèùk ..e.. wie et vlugst durt gat was. Èn dan in oew ònderbroek ginge, ginge we wèg hè. Oover de straot xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx want dan koste der nie bij zèèn hè. Want dan kwaamde te laot meej den autoo.

Wat waren dat voor penningen, zinne?

Dat waare gewoone …e… we zak zègge …e… tweej schèfkes, hè. Èn die honge dan inne, in zon, in en bakske zogaaw ge bij den brandweer kwaampt, binne. Òf ge moest oewèègge …jè… òf ge moest oewèègge verkleeje netuurlek … en … oew brandweer …e… kleeding aon. Èn dan moeste op de waoge èn dan moeste wèg. Dan hadde vruuger himmòl van die hôoge waoges. Mar …e… in den ingang, zak mar zègge, agge bij den brandweer kwaampt … in den ingang bij, bij bij de kleedingzaol dòr hong … hong daor …e… zon bord èn der hongen dan die tweej pènninge. Èn dan had, hadde ied, ieder en penning aaf. Wie as irste èn twiddes was die ha tweej kwartjes èkstraa, hè. Èn dòr wòrre netuurlek om geknòkt … zogaaw moogelek … zo vlug moogelek bij de brandweer te zèèn.
Mar krèèdde gewôon en belooning vur …?

Jaoao, dòr wòrde gewôon vur betòld, hoor. De uure.
En ja, hoeveul krèèdde voor et … krèèdde per brand ötbetaolt òf ..?

Neueueuj, dè zèn gewôon uure …    

zaterdag 29 september 2012

Gerdèène, höskes of mannen en vrouwen bij mekaare



De eerdergenoemde audio-opnamen geven niet zozeer een visie op de taal van de stad, alswel een blik op de cultuur van weleer. In dit interview wordt ene heer Nouwens bevraagd op mannen en vrouwen die naar het bejaardenhuis gaan ofwel 'gesticht' aan de Lange Nieuwstraat. Jane Peijen-Laureijs schreef het interview uit.
 
Bleven die bij de kinderen inwonen of gingen ze die naar ouwemannenhuizen?

Die bleeve ammel bij de kindere.  Òf ze ginge wèlles nòr “et gesticht”.

Et gesticht worre dè genoeme …e… vroeger genoemd. Da was …e … vroeger was dè gesticht …e… de Lange Nuuwstraot.

Waor nou die … kgelêûf dèsse die nou ònt afbreeke zèn. Daor …e… van die …e… Teegenoover de èèsb…

De Pelikaanhal daar.

Teege, teegenoover de Pelikaanhal.

Mogen de mannen en de vrouwen niemer bij mekaar als ze oud waren?

Neueueu, da was en geval apart.

Ja?

Jao … gò …

Waren ze zolang nog bijelkaar …?

Ze hadde, ze hadde tòch van die …e… van die …e…

Höskes erbij.

Van die …e… van die höskes bij vur de man èn vrouw?

Ik gelêûf et wèl.

Jao, die mòchte wèl bijmekaar.

Tòg wèl ...?!

Mar onze vadder …

Een apart huis voor ouwe vrouwen en eentje voor ouwe mannen nog wel.

Jao, die wèl!

Da wèl, mar dè waare dan …e…

...voor weduwen en weduwnaren.

Jè, omdèsse tòch allêeneg waare.

Jao jao. …e… Onzere vadder die heej …e… dies gelêûf ik ok int gesticht gewist. Dies daor gestörve.

Mar die dan bij mekaare waare die …e… kreege dan een woonhuisje òf kaomer, dè weet ik persies nie, mar die mòchte wèl bij mekaare.

En in zo’n gesticht hadden ze daar zalen of eh…? Van die grote zalen of een eigen kamer?

Neueueu … Òòò, mèske tòg! As ge daor binnenkwaampt …e…jè…

Twas wèl zèùver èn prooper, mar agge die slaopgeleenegheeden had …

Dè was ene XXX zaol, zumme, zak mar zègge, zodègge, zodètte … öt de …e… der hongen ok mar gewoon, mar gewoon gerdèène tussen hè …

Der honge gerdèène tusse, der waare himmòl gin kaomers, witte wèl.

donderdag 27 september 2012

Eerste literaire wandeling groot succes!

Fons van den Hout
Cees van Raak vanaf zijn balkon
Op zondag 23 september 2012 organiseerde Stadsgidserij Tilburg een eerste literaire wandeling in het kader van de Taal van Tilburg . Deze was meteen al volgeboekt, 23 deelnemers liepen mee.

Onderweg kwamen bij de deelnemers uiteenlopende gevoelens boven. Er kon gelachen worden om de prenten van Cees Robben en om grappige stukjes over Tilburg van Kluun en Bart Chabot. Glimlachend werden herinneringen opgehaald bij teksten over Kuus Hersmis en Zot Joke. Bewogen stilte volgde op het gedicht 'De wisselwachter' van Antony Kok.
Enkele deelnemers waagden zich zelfs aan het voorlezen van teksten en prenten.
Hoogtepunten waren natuurlijk de optredens Van Cees van Raak, Ko de Laat en Jasper Mikkers, die vanuit verrassende locaties voordroegen uit hun werk. Zoveel literaire rijkdom had niemand in Tilburg verwacht.
Er volgen nog 3 wandelingen. Op 30 september en 14 oktober zijn nog enkele plaatsen vrij.

woensdag 26 september 2012

Over ´plat praten´ in talkshow Omroep Brabant


Taal en dialect zijn hot items gezien de toename van programma´s zoals ´Dat is andere taal´ van de NTR en Omroep Brabant. Deze laatste organiseerde een talkshow voorafgaand aan de serie van de NTR ´omdat het Brabants niet in een aflevering te vangen is´. Namens Tilburg is Karin Bruers vertegenwoordigd en Brabant door Jos Swanenberg.


Prof. Dr. Jos Swanenberg / Bron foto: Thuis in Brabant
Bruers is ´tuurlijk trots´ op haar dialectgebruik maar ´ook gewoon omdakket spreek´. Haar eerste taal was die van Tilburg, pas later leerde zij het ABN. ´Tweetalig opgevoed´, aldus de cabaretière. Maar Bruers maakt onderscheid tussen ´plat´ en ´dialect´. Taal is immers klankrijk, bevat woorden uit het Bargoens, Jiddisch en wordt door ouderen en jongeren door elkaar heen gebruikt. ´Plat´ is meer grof of laag bij de grond.

Ook prof. Jos Swanenberg benadrukt dat ´plat praten´ niet in de woordenschat zelf zit, maar dat die gekoppeld is aan de associatie met een houding, imago of door wat anderen ervan vinden. Dialect wordt volgens Swanenberg ook steeds nog geassocieerd met authenticiteit, lokaliteit en traditie.

Toch zijn er nieuwe woorden in opmars door o.a. urbanisering en globalisering. Nieuwe woorden zijn bijvoorbeeld ´smam´ en ´spap´. Zo is het dialect van de New Kids eveneens een mengelmoes van oud en nieuw woordgebruik. Weliswaar vandaag de dag zijn de jongeren verbonden aan ´Maaskantje´ maar oorspronkelijk afkomstig uit verschillende windstreken tot aan Curacao toe.

Dialect is onderscheidend in klanken en woordkeuze maar ´is niets meer (of minder) dan de omgangstaal van een bepaalde streek`, aldus Jos Swanenberg. ´Dialect moet niet, maar moet kunnen`.

vrijdag 21 september 2012

Mitje mèsje steeke in Tilburg

Ans van den Nieuwenhuijzen-Kuijters helpt mee met het uitschrijven van fragmenten die in de jaren ´60 en ´70 zijn opgenomen door een ´dialectwerkgroep´ die Tilburgers bevroeg op hun gewoonten en bezigheden. In onderstaand fragment lezen we over een spel dat vroeger gespeeld werd: 'mesje steken'.

Mèsje steeke, dè was, dè ging zôo.
Wanneer dègge naaw en lijn mòkte op de grond, mòkte en rèèchte lijn èn dan zètte hier en huudje in et midde, zètte derop èn dan gingde ok wir ene meeter òf zeuve der vanaf staon, van die lijn en dan gingde meej sènte gôoje.
Mar die der oover waare die din nie meej, mar as die sènte die op de meet laage die din wèl meej.
Èn dètter ammòl vur was, die din wèl meej èn dan waare ze………….zôn klèèn huukske, zôn huudje erop.
Èn stòpte daor naaw ene sènt in, dan was alles vur jou, mar de rèst  dè moeste himmòl opgôoje.
Allêen de sènte die eroover waare, oover de meet die din nie meej.
Die waare al die et dichste bij de meet hadde geleege, hè.
………………………………………………………………………die oover die streep waare.
Èn dan ginge we opgôoje èn dan zin we: oppers of mis.
Dès naa teegesworreg : kop of munt hè.
Èn dan gingde opgôoje èn dan de opperse die waare  vur ons.
Èn die vur degeene die opgôojde.
Èn de misse moese daor van afblèève.
Èn dan ging dan in et vervòlleg, dieje twidde dan…..
Bron afbeelding

zondag 9 september 2012

Angst voor uitsterven Tilburgse taol

Erik van Vliet (Radio Magnifique) spreekt namens de oudere generatie Tilburgers zijn bezorgdheid uit over het mogelijk uitsterven van dialecttaal. Dit interview tussen radio Magnifique en Stadsmuseum Tilburg vond plaats op 8 september 2012 tijdens 'De Opening'  van het UIT-seizoen in de Tilburgse Willem II-straat.


Het Stadsmuseum onderzoekt echter ook de hedendaagse taal. In een stad waar duizenden migranten en waar voortdurend generaties elkaar opvolgen, kun je misschien niet blijven vasthouden aan een taal die dateert van honderden jaren terug. Zo zeggen Tilburgers vaak 'houdoe' als afscheidsgroet, maar inmiddels is dat o.a. verworden tot 'doei', 'mooi', 'tot later' en 'heuj gaytje'!
Andere woorden die we signaleerden tijdens deze zonnige dag in de Willem II-straat waren: 'Ewa' om iemand te begroeten of gedag te zeggen; 'curry' als regelmatig gebruikt woord; 'mattie', 'cool', 'kaka', 'Jo!', 'chil', 'wat doe je?', 'vaag', 'lol', 'hippy', 'klootzak', 'maat', 'je moeder', 'vet', 'ieuw', 'ouwe', 'schat of scheetje', 'wat te fak', 'suboptimaal', 'koekwous', 'bandera', 'what's up', 'cool en flat', 'ruig' en 'echt he'.

Twee Slovenen (1985) en (1987) bezochten eveneens de stand van Stadsmuseum Tilburg. Ze wilden graag meedoen aan het onderzoek. Tilburgse woorden hadden ze niet, maar opschrijven in het Slovaaks was ook prima. Om iemand te begroeten of gedag te zeggen: 'serus' of 'nazdar'. Om aan te geven of iets leuk is, antwoorden de Slovenen met 'krasa' en voor 'niet leuk' met 'na hovno'. Een woord dat ze regelmatig gebruiken onder vrienden is 'husté' en het favoriete stopwoord is 'nechapem'.

De Taal van Tilburg is vandaag de dag intercultureel te noemen. Van alle kanten wordt deze namelijk beïnvloed door allerlei factoren. Het Tilburgs dialect en de specifieke klanken spelen daarin weliswaar nog door, maar zijn evenzo aan dynamiek onderhevig. Helaas voor Van Vliet en de door hem genoemde ouderen die het dialect willen bewaren.



maandag 3 september 2012

Heimwee naar Tilburgs


Ex Libris Piet Heerkens (Coll. Ronald Peeters, Tilburg)

Ed Schilders

 

Het was even stil rond het Woordenboek van de Tilburgse taal, maar er is niet stilgezeten. Het woordenboek is in de zomermaanden uitgebreid met naar schatting 2000 nieuwe citaten uit geschreven dialectwerk. Waaronder:

  • Zes dichtbundels van pater Piet Heerkens uit de jaren 1938-1949. Pater Piet is onder andere de auteur van het Tilburgs volkslied ‘Ik zie oe daor zo gèère ligge...’
  • De dialectverzen van Leo Heerkens die in de bundels van zijn broer Piet  werden opgenomen.
  • Dialectgedichten van Piet Heerkens die nooit in boekvorm verschenen zijn maar wel in een bijlage van de Nieuwe Tilburgsche Courant, ‘De Zaaier’ (1940).
Heel bijzonder is de integrale tekst van een zeer uitgebreide discussie die in 1933 en 1934 gevoerd werd in de Nieuwe Tilburgsche Courant over het woord ‘Kaajbuuter’.  In ingezonden brieven gingen de Tilburgse dialectdeskundigen, onder wie Lambert de Wijs en Lowie van Dorrus Misters, elkaar te lijf met hun opvattingen over herkomst en betekenis van dit woord. Kaajbuuter werd toen ervaren als een scheldwoord van Noord-Tilburgers voor bewoners van het centrum van de stad.

De mooiste aanwinst is misschien wel het werk van H.A. Sterneberg. Deze jezuïet was pastoor in Batavia, Nederlands-Indië. Om zijn heimwee naar zijn geboortegrond te bestrijden, schreef hij zijn dialectgedichten, die in 1932 in Batavia in druk verschenen. Lang is gedacht dat Sterneberg uit Oosterhout afkomstig was, maar in een artikel in het tijdschrift Brabants bewees Michel de Koning op basis van teruggevonden manuscripten dat Sterneberg een Tilburgse moeder had, en dat zijn taalgebruik op het Tilburgs gestoeld is. Dit artikel is integraal als bijlage bij het woordenboek opgenomen. Het boek van Sterneberg is beschikbaar als PDF-bestand.

zaterdag 25 augustus 2012

En grôot bist in de lucht

De 'Taal van Tilburg' is in de jaren '70 en '80 vastgelegd door een 'dialectwerkgroep'. Momenteel zijn er vrijwilligers actief die de interviews van toen uitschrijven. Hans Hessels is er één van. Hij werkte onderstaand fragment uit, verteld door ene heer Nouwens. Het verhaal gaat over 'en grôot bist in de lucht'.



027041 Regionaal Archief Tilburg (1932)
…van diejen boer aachter. Dè was zonne tweejdèkker. Wij wiere van …wèlke pieloote der inzaate dè weetek nie mar ik weet wèl dèttet zon jaa… zon siegaarekiesje was zak mar zègge.
Jè… Was hij neergestort, was hij eh.. dood?
Nie nirgestòrt ..die lande daor!!
Die landde daar?
..èn gewoon dèttie eu …jaa meschien meej brandstòfgebrèk òf zôo.
Jaa…
Gewoon enen èchte, dè weetek, dè weetek nòg goed. Enne den i…den irste sèppelin…
Een zeppelin?
En sèppelin, jè!!! Dè was in 14-18,  dè weetek ok nòg goed. Jaa, dè was, dè was smòrges al hil vroeg èn toen wasset misteg weer èn toen wonde wij in de Nuustraot… èn e… jè, toen moesek plasse èn e… wanneer dègge nouw  e.. moest, straks moest plasse òf jè… dègge, dègger öt moest om te plasse, dan moeste nòr bèùte netuurlijk hè. Dè kannek men èège nòg verdommes goed herinnere jè …dè was hil laag…mar wèl..et kwaam wèl laag as ge daor won…wonde in de Nuustraot. Pòtverdomme dan komt zoiets öt de wolke èùt, öt, öt dè bist èùt zak mar zègge, dè komt er.. Jaa.. kwies nie wèk zaag.
Dè kank me vurstèlle…
Een sigaar?
En siegaar? Jaa..nou ik liep nòr binne jonge ènne…jè
Iedereen wakker maken!?
Iederêen jè… dè was mar en maksemum… want, want die zaat drèk in de mist. Ik zèg teege men zuster en grôot bist in e…in e…in de lucht. Mar ge kost nie zègge netuurlek wè dè was hè
Nee…
Jaa, dè weetek nòg verdommes goed, dè was, dè was in 14-18 dèwwe die toen jè… toen den Duitser hier òn de, òn den IJzer zaat zak mar zègge hè..

 

 

 

vrijdag 24 augustus 2012

Hallo wereld, de stad is van ons!

Tilburgse leerlingen mogen van zich laten horen: ´Hallo wereld, de stad is van ons!´ Beeldend kunstenaar Koen Delaere gaat met ze aan de slag. Hij vindt de aanwezigheid van kinderen té onzichtbaar in de stad. Boodschappen van de overheid en commerciële bedrijven vullen de openbare ruimte met reclameslogans, waarschuwingen en verboden. Delaere wil leerlingen laten communiceren aan het grotere publiek door het maken van vlaggen.
Koen Delaere met leerlingen aan het werk

 



Het project ’Hallo wereld’ is ontleend aan het thema van de Kinderboekenweek 2012: culturele diversiteit en identiteit. Zo heeft ieder land of elke cultuur zijn eigen symbolentaal. De Tilburgse leerlingen gaan dan ook een eigen vlag ontwerpen door gebruik te maken van patronen en vormen die aansluiten bij hen zelf en hun leefomgeving. Maken zij daarmee de stad mooier? Eigenen zij zich de stad toe? Of laten zij zien wat hen bezighoudt?
 

Beeldend kunstenaar Koen Delaere begeleidt de leerlingen in het ´vlaggenproject´. In de klas krijgen de leerlingen een voorbereidende les over vlaggen, banieren en vaandels in zowel het verleden als heden. Het ontwerp en de uitvoering ervan vinden in drie dagdelen onder andere plaats in Vincents Tekenlokaal. De lessen zijn in september / oktober, voorafgaand aan de Kinderboekenweek. De resultaten worden getoond in november in of rondom Bibliotheek Koningsplein, aansluitend bij de presentatie van ´Taal van Tilburg´ dat door Stadsmuseum Tilburg is geïnitieerd.
 
Duur: Projectweek in september / oktober (in overleg)
Kosten: € 250,- per klas
Groep: BO middenbouw / bovenbouw
Neem voor meer informatie of aanmelding contact op via
boekingenvtl@mommerskwartier.nl

dinsdag 21 augustus 2012

Literaire wandelingen door Tilburg

In het kader van het project Taal van Tilburg organiseren Stadsmuseum Tilburg en Stadsgidserij Tilburg literaire wandelingen door het centrum van Tilburg.

Tijdens de wandeling komen op bijzondere wijze schrijvers en dichters aan de orde, die een band hebben met Tilburg. Enkele aansprekende namen: Anton Roothaert (Dr. Vlimmen), Antony Kok (De Stijl), Ivo de Wijs en Bart Chabot.
Daarnaast wordt ruim aandacht besteed  aan de Tilburgse taal van Cees Robben.

Speciaal is de medewerking van een aantal hedendaagse Tilburgse schrijvers en dichters zoals Esther Porcelijn, JACE van de Ven, Cees van Raak, Jasper Mikkers en Ko de Laat.
Zij geven tijdens de wandeling acte de présence met voordrachten uit hun werk.
Al met al een unieke gebeurtenis.

De wandelingen vinden plaats op vier achtereenvolgende zondagen.
data: 23 en 30 september en 7 en 14 oktober
tijden: van 11.00 - 13.00 uur.
Deelname:   € 3,-- p.p.
Informatie en reserveren: stadsgids Fons van den Hout:
Tel. 013 - 5350288, E-mail: houtbormans@hetnet.nl